سیره امام(ره) نشان مى‏دهد که او روحى ذلت ناپذیر و ستم ستیز داشت و نهیبش صاعقه‏اى بود که لرزه بر اندام استکبار و نوکران آن مى‏انداخت. امام(ره) آمریکا را «شیطان بزرگ» و «ام الفساد قرن» نامید. او با افشاى ماهیت درنده خویى آمریکا و غده چرکینى به نام اسرائیل، بمب بیدارى اسلامى را درمنطقه منفجر کرد.
به تعبیر مقام معظم رهبرى، «آنچه زمامداران مختلف، مایه امتیاز آن‏ها مى‏شد، اغلب آن صفات را ما در امام مجتمع مى‏دیدیم. او، هم عاقل بود، هم دوراندیش بود، هم محتاط بود، هم دشمن شناس بود، هم به دوست اعتماد مى‏کرد و هم ضربه‏اى را که به دشمن وارد مى‏کرد، ضربه‏اى قاطع بود. همه آن چیزهایى که براى یک انسان لازم است تا بتواند درچنین جایگاه حساس و خطیرى انجام وظیفه کند و خدا و وجدان خود را راضى بکند، در این مرد جمع شده بود.»
آرى، امام یک حقیقت همیشه زنده تاریخ است که به ما چگونه ایستادن را آموخت. خط امام(ره)، خط کش مدرج مهندسى حکومت ولایى است که زوایاى مردمسالارى دینى را در همه عرصه‏ها اندازه مى‏زند. امام خمینى(ره) در عصر اقبال به مدرنیته، انقلابى را رهبرى نمود که به تعبیر میشل فوکو در برابر مدرنیته بود. انقلابى که به نام خدا سلطنت را از سریر قدرت به حضیض ذلت کشاند و نقطه عزیمت صورتبندى یک هویت سیاسى دین مداردر دنیاى هویتهاى سکولار بود.
امام خمینى(ره) چه در زمان حیات پربرکت‏شان و چه در وصیتنامه سیاسى- الهى‏شان به واضح‏ترین شکل ممکن ضمن تنقیح مناط هویت سیاسى انقلاب اسلامى، چشم انداز مردمسالارى دینى را متصل به حکومت آخرین منجى بشریت، صاحب عصر و الزمان ترسیم کردند و تنها راه اصلاح بشریت را تن دادن به حکومت الله مى‏دانستند.
به تعبیر مقام معظم رهبرى: «امام راحل در دوران نهضت اسلامى و پس از پیروزى انقلاب اسلامى با نوشتار و گفتار خود خطوط اساسى و مرزهاى نظام جمهورى اسلامى ایران را مشخص کردند و مهم‏ترین مسأله، رعایت این مرزها و حفظ حریم هویت انقلاب اسلامى است.»
اما امروز تنها دو دهه از رحلت جانگداز این رحیل حق مى‏گذرد و زمان فراغ یار چندان فراخ نیست که پژواک غریو پیامبر گونه‏اش فراموش و یا دچار کژتابى مى‏شود. در این روزها که به سالگرد عروج ملکوتى امام بزرگوارمان رسیدیم به موازات تلاش براى بزرگداشت مقام و منزلت ایشان، باید خطوط و اصول آن بزرگوار به عنوان شاخصها و مناطهاى هویت انقلاب اسلامى مورد بازخوانى قرارگیرد.
خط امامى بودن تابلویى براى پایبندى به مبانى انقلاب اسلامى است. خط امامى یعنى کسى که عارف به معرفت اصول نظام اسلامى است. خط امامى یعنى جریانى که از زلال اندیشه‏هاى ناب بنیانگذار انقلاب سرچشمه مى‏گیرد.
نظریه ولایت فقیه، درون پروژه احیاگرایى معناى دیگرى مى‏یابد. امام با توجه به تجارب سیاسى و عملى‏خود، به این درک رسیدند که تنها با همطراز نمودن اختیارات فقیه با پیامبر و ائمه معصومین (ع) است که فقه مى‏تواند همچنان به عنوان برنامه‏اى احیاگرایانه مورد توجه قرار گیرد: «روحانیت تا در همه مسائل و مشکلات حضور فعال نداشته باشد نمى‏تواند درک کند که اجتهاد مصطلح براى اداره جامعه کافى نیست» (امام خمینى، صحیفه نور، ص‏100(
تنها با کسب اختیارات مطلق توسط فقیه است که «دین حداکثرى» مى‏تواند به حیات خود ادامه دهد. با شکست فقه و محقق نشدن شریعت، دین به حاشیه رانده خواهد شد. احیاى دین به احیاى شریعتِ آن وابسته است. بنابراین در دیدگاه امام هر نوع جریانى که به تضعیف قدرت فقه و فقیه بینجامد، نمى‏تواند جریانى احیاگرایانه قلمداد شود.
در مجموع مى‏توان گفت که پروژه ولایت مطلقه فقیه، با تجربه زیست سیاسى امام نسبت مستقیم دارد و از دل مشکلات موجود بر سر راه احیاى دین خلق شده است. لذا درک احیاگرانه از آن، ما را از تقلیل‏گرایى‏سیاسى باز مى‏دارد.
مقام معظم رهبرى همواره در سخنان خود در مورد اندیشه و راه امام(ره) چند نکته اساسى را مد نظر قرار داده‏اند:
سعادت کشور تنها در ادامه راه امام(ره) است. رهبر معظم انقلاب حتى با صراحت مى‏فرمایند: «این را من با محاسبه و دقت و با قرائن و شواهد عینى و مملوس عرض مى‏کنم. این ملت اگر امروز بخواهد در مقابل قدرت‏هاى استکبارى شکل گرفته بایستد و هویت و استقلال خود را حفظ کند هیچ راهى ندارد جز این‏که به خط امام و راه امام متمسک شود، هم تفکرات او را در مجراى زندگى و عمل و فکر قرار دهد و هم شیوه او را.» (10/3/84)
معناى احیاى نام امام(ره) دنبال نمودن خط امام است و اگر بخواهیم کشور را آباد و آزاد کنیم باید این خط را دنبال نماییم. (10/3/84) و تنها با پیمودن راه امام، مسایلى چون فقر، عقب افتادگى، اجراى عدالت، عزت بخشیدن به ملت‏هاى مسلمان، حاکم نمودن اخلاق و تقوا در رفتار فردى و حکومتى را مى‏توان حل نمود و البته همه این موارد جزء اهداف امام(ره) بوده پس خط امام یعنى دنبال نمودن اهداف امام خمینى(ره). (14/3/84)
مقام معظم رهبرى، خودى و غیر خودى را در سنجش با شخصیت، اندیشه و وصیت‏نامه امام(ره) قرار داده و مى‏فرمایند: «آن کسى که امام و راه امام و وصیت‏نامه امام را قبول دارد، او خودى است.» (14/3/85) ایشان همچنین افرادى را که استقلال ایران، عزت و پیشرفت علمى کشور و مخالفت با سلطه‏طلبى آمریکا را دنبال مى‏کنند و به آن پایبند هستند را خودى مى‏دانند.
رهبر معظم انقلاب در سخنان اخیر خود در جمع اعضاى ستاد ارتحال امام(ره) با صراحت و جدیت بیشترى موضوع حساسیت نسبت به مرزهاى سیاسى و اعتقادى نظام را مطرح کردند و با اشاره به این‏که نوشتار و گفتار حضرت امام(ره) خطوط اساسى و مرزهاى نظام را مشخص مى‏کند، مهم‏ترین مسأله را حفظ حریم هویت انقلاب اسلامى اعلام کردند. ایشان تصریح نمودند که «امام بزرگوار در مراحل مختلف انقلاب اسلامى همواره تلاش کردند با حفظ حریم هویت انقلاب اسلامى مانع از کج‏روى و گمراهى و نفوذ عناصر بیگانه شوند که این روش درس بزرگى براى ماست.» (13/3/87)
بنابراین مقام معظم رهبرى بار دیگر توصیه مکرر خود را در مورد حفظ مرزها با غیر خودى‏ها به فعالان سیاسى‏جناح‏ها و گروه‏هاى سیاسى یاد آور شدند و فرمودند: «مرزهاى سیاسى و اعتقادى همانند مرزهاى جغرافیایى است که اگر کمرنگ شوند و یا حساسیت‏ها در قبال آن‏ها کم شود، ممکن است برخى‏خودى‏ها بدون آن‏که متوجه باشند وارد حریم بیگانگان و یا برخى بیگانگان و غیر خودى‏ها وارد حریم انقلاب اسلامى شوند. متاسفانه این اتفاق در کشور ما افتاد و بر اثر غفلت‏ها، در برخى مواقع، اهتمام جدى براى حفاظت از مرزهاى فکرى، عقیدتى و سیاسى نشد و در نتیجه کسانى که از خانواده انقلاب و عاشق امام بودند. به تدریج و بدون آن‏که متوجه شوند از مرزها عبور کردند و بر اثر تنفس در فضاى خارج از این مرزها دچار دگرگونى و تغییر شدند البته از آن طرف هم کسانى ناروا و بدون هیچ مشکلى داخل مرزها شدند.» (3/3/87)
یکى از مباحث اساسى مطرح شده توسط مقام معظم رهبرى طى مقطع زمانى مورد اشاره (83-87) تبیین نقش و چگونگى مواجه امام خمینى(ره) با نظام جهانى است مهم‏ترین محورهاى دیدگاه مقام معظم رهبرى‏در این زمینه عبارت‏است از:
مکتب سیاسى حضرت امام(ره) بعد جهانى و بین‏المللى دارد و عناصر و ویژگى‏هاى آن سخن جدیدى براى جهانیان بوده و راه‏هاى تازه‏اى را پیش‏روى آن‏ها قرار مى‏دهد. بنابراین گفتمان حضرت امام(ره) مردم جهان را به رویگردانى از گفتمان‏هاى شرق و غرب و روى آوردن به اندیشه اسلامى دعوت مى‏کند. (14/3/83)
امام(ره) با ترسیم نظام سیاسى اسلام بازیگران جهانى را در چارچوب روش‏ها و اهداف خود به بازى‏گرفت ؛ نه این‏که خود در میدان آن‏ها بازى کند. بنابراین دشمن را غافلگیر کرد و ساز و کار استکبارى دنیا را فرو ریخت. (10/3/84)
بیدارى مسلمانان جهان، بازیابى هویت اسلامى آن‏ها و نیز معرفى هویت جمهورى اسلامى در عرصه بین‏الملل از نتایج اساسى اقدامات حضرت امام(ره) در عرصه جهانى است (14/3/85 و 86)
امام(ره) شناخت دقیقى از ابرقدرت‏ها داشت این شناخت به ما مى‏آموزد که با ابرقدرت‏ها به هیچ وجه نمى‏توان مصالحه نمود چرا که طبیعت سلطه‏طلبى دارند. (14/3/86)
همانگونه که گذشت تأکید بر مکتب سیاسى امام و ویژگى‏هاى آن و نیز خط امام(ره) و شاخصه‏هاى آن به نوعى در هر دو مقطع زمانى مورد بحث وجود داشته است. اما در مقطع زمانى اول (76-83) بنا بر مسایل سیاسى موجود یعنى وجود جریانات اصلاح‏طلب و منتقد نظام در قدرت، مقام معظم رهبرى بیشتر به عناصر اسلام و مردم در مکتب سیاسى امام اشاره نموده و سخنان خود را پیرامون نهادینه سازى‏موضوع پیوند عمیق امام و نظام سیاسى ایشان با اسلام و مردم بیان نمودند.
به دیگرسخن شاید مقام معظم رهبرى ظرفیت سیاسى آن زمان را براى بیان زوایاى عمیق‏ترى از اندیشه و راه امام(ره) مناسب نمى‏دیدند.
اما در مقطع زمانى (83-87) رهبر معظم انقلاب با توجه به این‏که جریانات اصول گرا قدرت را در دست گرفته ومردم و دولت به شعارهاى اولیه انقلاب برگشتند، زوایاى عمیق‏ترى از اندیشه و راه امام(ره) را نمایان ساختند. تأکید بر سیاست معنوى و اخلاقى، تبیین ریشه داشتن ولایت فقیه در متن دین و ارزش‏ها، توصیف امام به مثابه پیغمبر و شجره طیبه، تأکید بر راه امام به عنوان تنها نسخه پیشرفت و توسعه کشور، انتقاد از کم‏رنگ شدن مرزهاى عقیدتى- سیاسى و نگاه و مواجه بین‏المللى حضرت امام(ره) زوایاى عمیق و در عین حال جدیدى است که رهبر معظم انقلاب با توجه به تغییر فضاى سیاسى‏کشور بیان فرمودند.
بنابراین این مسأله که بیانات مقام معظم رهبرى در دهه سوم انقلاب در مورد شخصیت و اندیشه امام خمینى(ره) با توجه به تحولات سیاسى کشور از سمت یک دیدگاه رسمى و تأکید بر مفاهیم ساختارى و اساسى به سوى یک نگاه عمیق و تأکید بر مفاهیم معنایى و در عین حال ریشه‏اى در جریان بوده است، ثابت مى‏شود.